خوْش گلیبسینیز :)
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
"قرامر-سس درسلری"نی ترتیب ایله اوْخوماق اۆچۆن، اۆستۆنه کیلیک ائدینیز.
یازیلاریمیزی داها راحات اوْخوماق اۆچون یازی قایدالارینا باخینیز: تۆرکجه ویکیده: یازێ قۇراللارێ«جگیم٬ جگین٬ جگی٬...»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
«صیفت» درسینده ائیلملیک صیفتلرله تانیش اوْلدوق٬ بۇنلارین «ii.ایکینجی دسته: ... اجاق acaq، _َجَک əcək (یاجاق yacaq، یهجَک yəcək): اولاجاق، گلجک، یاشایاجاق، الهیهجَک. [بوُ اولاجاق بیر ایشدیر.]»-دن فایدالاناراق بۇگۆنکو کۆچه-بازار دیلینده اوْلان بیر نوع خطالاری دۆزلده بیلیریک:
اوْ کیتاب کی آلاجاقسینیز چتین تاپیلیر.
آلاجاغینیز کیتاب چتین تاپیلیر.
اوْ یئر کی اوْرا گئدهجکلر اۇزاقمی دئییل؟گئدهجکلری یئر اۇزاقمی دئییل؟
ایشی کی گؤرهجگم هامیمیزا فایدا وئرهجکدیر.گؤرهجگیم ایش هامیمیزا فایدا وئرهجکدیر.
دیقّت: سوْن اؤرنکده بیر خطا داها واردیر. فارسجادا «نکره» علامتی اوْلان «ـی»٬ «ایشی کی» سؤزونده ایشلنیبدیر؛ تۆرکجهده «ـی» تاماملیق علامتیدیر (ایشی گؤردو٬ پالتاری ساتدی٬ ...).
اوْ کیتاب کی آلاجاقسینیز چتین تاپیلیر.
آلاجاغینیز کیتاب چتین تاپیلیر.اوْ یئر کی اوْرا گئدهجکلر اۇزاقمی دئییل؟
گئدهجکلری یئر اۇزاقمی دئییل؟ایشی کی گؤرهجگم هامیمیزا فایدا وئرهجکدیر.
گؤرهجگیم ایش هامیمیزا فایدا وئرهجکدیر.دیقّت: سوْن اؤرنکده بیر خطا داها واردیر. فارسجادا «نکره» علامتی اوْلان «ـی»٬ «ایشی کی» سؤزونده ایشلنیبدیر؛ تۆرکجهده «ـی» تاماملیق علامتیدیر (ایشی گؤردو٬ پالتاری ساتدی٬ ...).
«دیغی»دان فایدالانماق
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ درسه باخاراق٬ بعضی جۆملهلریمیزی داها قیسا و داها دۆزگون بیر شکیله چئویره بیلریک:
نئجه کی ائشیتدین دئ ائشیتدیگین کیمی دئ.
اوْ پالتار کی تۆرکیهدن آلدیز هاردا؟ تۆرکیهدن آلدیغینیز پالتار هاردا؟
اوْ سؤزلر کی دۆنن سؤیلهدی اۇنودوبدوردۆنن سؤیلهدیگی سؤزلری اۇنودوبدور.
نئجه کی سؤز وئردیلر وقتینده ده گلدیلرسؤز وئردیکلری کیمی وقتینده ده گلدیلر.
نئجه کی ائشیتدین دئ
ائشیتدیگین کیمی دئ.اوْ پالتار کی تۆرکیهدن آلدیز هاردا؟
تۆرکیهدن آلدیغینیز پالتار هاردا؟اوْ سؤزلر کی دۆنن سؤیلهدی اۇنودوبدور
دۆنن سؤیلهدیگی سؤزلری اۇنودوبدور.نئجه کی سؤز وئردیلر وقتینده ده گلدیلر
سؤز وئردیکلری کیمی وقتینده ده گلدیلر.ائیلملیک باغلامالار: «دیغی٬ دیگی٬ دۇغو٬ دۆگو»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
«دیغی٬ دیگی٬ دۇغو٬ دۆگو - dığı, diyi, duğu, düyü»
بۇ اکلرله ائیلملیک باغلامالار دۆزلدنده اوْنلارا مۆطلق بیتیشن شخص عوضلیکلری و اوْندان سوْنرا «کیمی» قوْشماسی ایشلنر. اؤرنکلر:
بۇ اکلرله ائیلملیک باغلامالار دۆزلدنده اوْنلارا مۆطلق بیتیشن شخص عوضلیکلری و اوْندان سوْنرا «کیمی» قوْشماسی ایشلنر. اؤرنکلر:
- گؤردوگون کیمی سؤیله . Gördüyün kimi söylə
- اؤزونو اۆرَکدن اوْلدوغون کیمی گؤستر . Özünü ürəkdən olduğum kimi göstər
- بۇ یاراماز پالتاری آلدیغین کیمی ده تئز سات . Bu yaramaz paltarı aldığın kimi də tez sat
- آپاردیغینیز کیتابی آرخاداشینیزا دا گؤسترین . Apardığınız kitabı arxadaşınıza da göstərin
- دئدیگینه دئییل٬ ائتدیگینه باخ . Dediyinə deyil, etdiyinə bax
- تۇتدوغونو بۇراخدی . Tutduğunu buraxdı
- قازاندیغی کیمی ده خرجلهییر . Qazandığı kimi də xərcləyir
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «ـانا - ـَنه +دک»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
«ـانا ana - ـَنه ənə» + دک/ قدر
بۇ اکلر ایله دۆزلن ائیلملیک باغلامالاردان سوْنرا «دک»٬ «قدر» یا دا «کیمی» قوْشمالاریندان بیری گلمهلیدیر. بۇنلار جۆملهنین فرعی ایشینین باشلاندیغی لحظهیهدک اساس ایشین داوامینی بیلدیریر. اؤرنک اۆچون:
بۇ اکلر ایله دۆزلن ائیلملیک باغلامالاردان سوْنرا «دک»٬ «قدر» یا دا «کیمی» قوْشمالاریندان بیری گلمهلیدیر. بۇنلار جۆملهنین فرعی ایشینین باشلاندیغی لحظهیهدک اساس ایشین داوامینی بیلدیریر. اؤرنک اۆچون:
- اۇشاق یاتانادک آناسی اوْنا لایلای دئدی.
- یوْلداشلاریم بیز گلیب چاتانا قدر٬ بۇردا گؤزلهدیلر.
- گلنه قدر دایانمالییام.
- اؤلنهکیمی چالیشماق گرک.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «ـاراق٬ ـهرک»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
«ـاراق٬ ـهرک / araq - ərək»
بۇ اکلر ایله طرز حرکت٬ حال-وضعیت و بعضاً سبب مضمونلو ائیلملیک باغلامالار دۆزَلر. بۇنلار «ـیب»له دۆزلن باغلامالارا گؤره محدود ایشلنر٬ جۆملهنین ائیلمی و خبری اوْلا بیلمز.
بۇنلار سبب ظرفی مضمونو بیلدیرر: «آیدین یوْلداشینین دئییب-گۆلمهسینی ائشیدهرک سئوینیردی.»
بۇنلار بعضاً اساس ائیلمین٬ خبرین زامانینی بیلدیریر: «سن اۆزولمه٬ یات٬ من ده ایشیمی قۇرتاراراق گلرم.»
بۇنلار ساده جۆملهلرده باغیملی همجینس خبر اوْلاندا بیر ایشین اوّلجه باشلانیب بیتدیگینی٬ ایکینجی ایشین /اساس ایشین/ اوْندان سوْنرا باشلاندیغینی بیلدیریر؛ بئلهلیکله ایکی ایشی بیر-بیرینه باغلاییر: «اۇشاق مکتبه قبول ائدیلهرک هوسله اوْخوماغا باشلادی.»
بۇ ائیلملیک باغلامالار بعضاً تابعسیز مۆرکّب جۆملهنین ایچیندهکی بیرینجی جۆملهنی ایکینجی جۆملهیه باغلاماغا خیدمت ائدیر: «آنانین سئوگیسی جوْشاراق بالاسینی برک-برک قۇجوب اؤپدو.»
«ـاراق - ـهرک» اکینین اؤرنکلری اؤنملی اوْلدوغو اۆچون آیری بیر یازیدا یازیلاجاقدیر.
بۇ اکلر ایله طرز حرکت٬ حال-وضعیت و بعضاً سبب مضمونلو ائیلملیک باغلامالار دۆزَلر. بۇنلار «ـیب»له دۆزلن باغلامالارا گؤره محدود ایشلنر٬ جۆملهنین ائیلمی و خبری اوْلا بیلمز.
بۇنلار سبب ظرفی مضمونو بیلدیرر: «آیدین یوْلداشینین دئییب-گۆلمهسینی ائشیدهرک سئوینیردی.»
بۇنلار بعضاً اساس ائیلمین٬ خبرین زامانینی بیلدیریر: «سن اۆزولمه٬ یات٬ من ده ایشیمی قۇرتاراراق گلرم.»
بۇنلار ساده جۆملهلرده باغیملی همجینس خبر اوْلاندا بیر ایشین اوّلجه باشلانیب بیتدیگینی٬ ایکینجی ایشین /اساس ایشین/ اوْندان سوْنرا باشلاندیغینی بیلدیریر؛ بئلهلیکله ایکی ایشی بیر-بیرینه باغلاییر: «اۇشاق مکتبه قبول ائدیلهرک هوسله اوْخوماغا باشلادی.»
بۇ ائیلملیک باغلامالار بعضاً تابعسیز مۆرکّب جۆملهنین ایچیندهکی بیرینجی جۆملهنی ایکینجی جۆملهیه باغلاماغا خیدمت ائدیر: «آنانین سئوگیسی جوْشاراق بالاسینی برک-برک قۇجوب اؤپدو.»
«ـاراق - ـهرک» اکینین اؤرنکلری اؤنملی اوْلدوغو اۆچون آیری بیر یازیدا یازیلاجاقدیر.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «ـان - ـَن»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«ـان an - ـَن ən + کیمی kimi (ـانا ana - ـَنه ənə + /دک dək /جان can)»
بۇ اکلر ائیلملیک صیفت اکلرینه ده اوْخشاییر٬ آنجاق ائیلملیک باغلاما اوْلاندا بۇنلاردان سوْنرا «کیمی» یا دا نادیر حالدا «دک/ جان» قوْشمالاری ایشلنر. اؤرنک اۆچون «یئتیشن مۆسافیر دینجلدی» جۆملهسینده «یئتیشن» ائیلملیک صیفت اوْلاراق «مۆسافیر» سؤزونو بللی ائدیر. آمّا «یئتیشن کیمی مۆسافیر دینجلدی» جۆملهسینده «یئتیشن» سؤزو ائیلملیک باغلامادیر. بۇ جۆملهنی بئله ده یازماق اوْلار: «یئتیشنهدک/ یئتیشنهجن مۆسافیر دینجلدی».
بۇ ائیلملیک باغلامالار جۆملهنین اساس ایشینین باشلانماسیندان آراسیز اؤنجه بیر ایشین بیتمهسینی بیلدیریر.
اؤرنکلر:
«ـان an - ـَن ən + کیمی kimi (ـانا ana - ـَنه ənə + /دک dək /جان can)»
بۇ اکلر ائیلملیک صیفت اکلرینه ده اوْخشاییر٬ آنجاق ائیلملیک باغلاما اوْلاندا بۇنلاردان سوْنرا «کیمی» یا دا نادیر حالدا «دک/ جان» قوْشمالاری ایشلنر. اؤرنک اۆچون «یئتیشن مۆسافیر دینجلدی» جۆملهسینده «یئتیشن» ائیلملیک صیفت اوْلاراق «مۆسافیر» سؤزونو بللی ائدیر. آمّا «یئتیشن کیمی مۆسافیر دینجلدی» جۆملهسینده «یئتیشن» سؤزو ائیلملیک باغلامادیر. بۇ جۆملهنی بئله ده یازماق اوْلار: «یئتیشنهدک/ یئتیشنهجن مۆسافیر دینجلدی».
بۇ ائیلملیک باغلامالار جۆملهنین اساس ایشینین باشلانماسیندان آراسیز اؤنجه بیر ایشین بیتمهسینی بیلدیریر.
اؤرنکلر:
- یاشار کیتابی اوْخویان کیمی باشا دۆشدو.
- ستّارخان عینالدولهنین باسمینجا گلمهسینی ائشیدن کیمی٬ مۆجاهیدلره حاضیرلیق بۇیوردو.
- آیدین درسینی قۇرتاران کیمی ایزمیر شهرینه کؤچهجکدیر.
- اۇشاق یوْلداشینین هاردا گیزلندیگینی بیلن کیمی گۆلدو.
- دۆشمان اوْوشار آدینی ائشیدن کیمی قوْرخویا دۆشدو.
- سنی گؤرن کیمی عالم منه جنّته دؤنور.
- واقت تاپان کیمی سیزینله بیرلیکده دوْلانماغا چیخاجاغیق.
قایناقلار: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
اینترنت
ائیلملیک باغلامالار: «ـاندان٬ ـَندن»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«ـاندان٬ ـَندن /یاندان٬ یَندن/ andan, əndən»
بۇ اکلرله دۆزلن ائیلملیک باغلامالار جۆملهنین اساس ائیلمینین کئچمیشده باشلاندیغی زامانی بیلدیریر.
اؤرنکلر:
«ـاندان٬ ـَندن /یاندان٬ یَندن/ andan, əndən»
بۇ اکلرله دۆزلن ائیلملیک باغلامالار جۆملهنین اساس ائیلمینین کئچمیشده باشلاندیغی زامانی بیلدیریر.
اؤرنکلر:
- قارداشیم لیسانسینی آلاندان مَعَلّیم ایشلهییر.
- آیهان مکتبه گلندن من اوْنونلا تانیشام.
- سۇ باشدان آشاندان سوْنرا یا بیر قاریش٬ یا دا بیر آرشین /آتا-بابا سؤزلری/
- آیاقدان دۆشندن سوْنرا یوْل گئتمک دوْغرو دئییلدیر.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «جاق - جک»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«جاق - جک»
بۇ اکلر ایله یارانان ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین قۇرتولدوغو لحظه٬ آراسیز اوْلاراق ایکینجی ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. بۇنلارین یئرینه٬ ائیلمین آناسؤزوندن سوْنرا «هامان» سؤزو ایشلنه بیلر:
«آتی مینجک سۆردوم Atı mincək sürdüm = آتی مینمک هامان سۆردوم Atı minmək haman sürdüm»
اؤرنکلر:
«جاق - جک»
بۇ اکلر ایله یارانان ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین قۇرتولدوغو لحظه٬ آراسیز اوْلاراق ایکینجی ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. بۇنلارین یئرینه٬ ائیلمین آناسؤزوندن سوْنرا «هامان» سؤزو ایشلنه بیلر:
«آتی مینجک سۆردوم Atı mincək sürdüm = آتی مینمک هامان سۆردوم Atı minmək haman sürdüm»
اؤرنکلر:
- ائلناز ائوه یئتیشجک اۇزانیب یاتدی. Elanz evə yetişcək uzanıb yatdı
- اۇشاق عمیسینی گؤرجک قۇجاغینا آتیلدی. Uşaq əmisini görcək qucağına atıldı
- شهره چاتدیغیمی بیلجک چوْخ سئویندی. Şəhərə çatdığımı bilcək çox sevindi
- سۆروجو ایلک تابلویا چاتجاق سۆرعتی آزالتدی. Sürücü ilk tabloya çatcaq sürəti azaltdı
- اوْ گۆنکو مۆسافیر ماشیندان دۆشجک بازارا ساری یۆرودو. O günkü müsafir maşından düşcək bazara sarı yürüdü
قایناقلار: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
اینترنت
ائیلملیک باغلامالار: «ـار-ـماز»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«ـار-ـماز/ ـَر-ـمَز» ar-maz ər-məz
ایکینجی اکین بیرلیکده ایشلنمهسیله دۆزلن بۇ ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین گؤرولوب قۇرتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. اکلرین ایکیسی ده عئینی بیر ائیلمه آرتیریلیر؛ بیری دوْغرولاما٬ ایکینجیسی دانما بیلدیریر. بۇنلار زامانی دا٬ حال-وضعیتی ده بیلدیرر. اؤرنکلر:
«ـار-ـماز/ ـَر-ـمَز» ar-maz ər-məz
ایکینجی اکین بیرلیکده ایشلنمهسیله دۆزلن بۇ ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین گؤرولوب قۇرتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. اکلرین ایکیسی ده عئینی بیر ائیلمه آرتیریلیر؛ بیری دوْغرولاما٬ ایکینجیسی دانما بیلدیریر. بۇنلار زامانی دا٬ حال-وضعیتی ده بیلدیرر. اؤرنکلر:
- آیدین ائوه چاتار-چاتماز سۇ ایستهدی.
- سوْلماز آرخاداشینین مکتوبونو اوْخویار-اوْخوماز گۆلدو.
- اؤیرتمن کیلاسا گیرر-گیرمز درسه باشلادی.
- یاشار بؤیوک توْی سسینی ائشیدر-ائشیتمز قاچدی.
- مۆسافیر قاتار دایاناجاغینا چاتار-چاتماز ایکینجی زنگ ده چالیندی.
- ساریشین جوْجوق یئرینه گیرر-گیرمز یوْخلادی.
- اۇشاقلار مئیداندا یاریشا باشلار-باشلاماز یئر تَرپَندی.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
