ائیلملیک باغلامالار: «ـار-ـماز»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«ـار-ـماز/ ـَر-ـمَز» ar-maz ər-məz
ایکینجی اکین بیرلیکده ایشلنمهسیله دۆزلن بۇ ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین گؤرولوب قۇرتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. اکلرین ایکیسی ده عئینی بیر ائیلمه آرتیریلیر؛ بیری دوْغرولاما٬ ایکینجیسی دانما بیلدیریر. بۇنلار زامانی دا٬ حال-وضعیتی ده بیلدیرر. اؤرنکلر:
«ـار-ـماز/ ـَر-ـمَز» ar-maz ər-məz
ایکینجی اکین بیرلیکده ایشلنمهسیله دۆزلن بۇ ائیلملیک باغلامالار بیر ایشین گؤرولوب قۇرتاردیغی آن ایکینجی بیر ایشین باشلانماسینی بیلدیریر. اکلرین ایکیسی ده عئینی بیر ائیلمه آرتیریلیر؛ بیری دوْغرولاما٬ ایکینجیسی دانما بیلدیریر. بۇنلار زامانی دا٬ حال-وضعیتی ده بیلدیرر. اؤرنکلر:
- آیدین ائوه چاتار-چاتماز سۇ ایستهدی.
- سوْلماز آرخاداشینین مکتوبونو اوْخویار-اوْخوماز گۆلدو.
- اؤیرتمن کیلاسا گیرر-گیرمز درسه باشلادی.
- یاشار بؤیوک توْی سسینی ائشیدر-ائشیتمز قاچدی.
- مۆسافیر قاتار دایاناجاغینا چاتار-چاتماز ایکینجی زنگ ده چالیندی.
- ساریشین جوْجوق یئرینه گیرر-گیرمز یوْخلادی.
- اۇشاقلار مئیداندا یاریشا باشلار-باشلاماز یئر تَرپَندی.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «میش»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«مێش mış, میش miş, مۇش muş, مۆش müş»
بۇ ائیلملیک باغلامالار ائیلمین بۇیوروق فوْرماسیندان دؤرد چئشیدلی «میش» آرتیرماقلا دۆزلیر و زامان٬ حال-وضعیت بیلدیرن ائیلملیک باغلامالار یارادیر. اؤرنک: «منی کاریخدیران بۇ سواللارین جاوابینی آلمامیش گئدن دئییلم. اؤیرنمهمیش بۇردان گئدن دئییلم.»
بیر چۆخ حاللاردا بۇ ائیلملیک باغلامالاردان سوْنرا بیر سوال عوضلیگی ایشلنر. اؤرنک: «گلمیش نه ائدهجکسن؟». «پوْلاد اوْلموش نئچه ایینن چیخار؟ /آتا-بابالار سؤزو/». «یازمامیش نئجه گؤندره بیلر؟». «بیلمیش نه ائده بیلر؟».
بۇ ائیلملیک باغلامالار «ما٬ مه» دانما علامتی ایله ده ایشلنه بیلر. بۇ حالدا بۇنلار «مادان٬ مهدن» ائیلملیک باغلامالاری ایله عئینی معنادا اوْلور. اؤرنک اۆچون:
«مێش mış, میش miş, مۇش muş, مۆش müş»
بۇ ائیلملیک باغلامالار ائیلمین بۇیوروق فوْرماسیندان دؤرد چئشیدلی «میش» آرتیرماقلا دۆزلیر و زامان٬ حال-وضعیت بیلدیرن ائیلملیک باغلامالار یارادیر. اؤرنک: «منی کاریخدیران بۇ سواللارین جاوابینی آلمامیش گئدن دئییلم. اؤیرنمهمیش بۇردان گئدن دئییلم.»
بیر چۆخ حاللاردا بۇ ائیلملیک باغلامالاردان سوْنرا بیر سوال عوضلیگی ایشلنر. اؤرنک: «گلمیش نه ائدهجکسن؟». «پوْلاد اوْلموش نئچه ایینن چیخار؟ /آتا-بابالار سؤزو/». «یازمامیش نئجه گؤندره بیلر؟». «بیلمیش نه ائده بیلر؟».
بۇ ائیلملیک باغلامالار «ما٬ مه» دانما علامتی ایله ده ایشلنه بیلر. بۇ حالدا بۇنلار «مادان٬ مهدن» ائیلملیک باغلامالاری ایله عئینی معنادا اوْلور. اؤرنک اۆچون:
- «سینمامیش شاققیلداییر = سینمادان شاققیلداییر»
- «گؤزونله گؤرمهمیش اینانما = گؤزونله گؤرمهدن اینانما»
- «چای گلمهمیش چیرمالانماسین = چای گلمهدن چیرمالانماسین»
- «یاتمامیش یۇخو گؤروروک = یاتمادان یۇخو گؤروروک»
- «یاغمامیش گۇرولداییر = یاغمادان گۇرولداییر»
بۇنلار ساده جۆملهده زامان٬ یوْخسا طرز حرکت ظرفی اوْلور. اؤرنک اۆچون: «اؤیرتمنین درسی قۇرتارمامیش زنگ چالیندی.» «آی گؤرونمهمیش صلوات چئویریر /آتا-بابالار سؤزو/»
بۇنلار ساده گئنیش جۆملهده ائیلملیک باغلاما ترکیبی یارادار و جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفلیگی اوْلار. اؤرنک اۆچون «اوْنلار بیزه گلیب چاتمامیش٬ بیز یوْلوموزا داوام ائتمهدیک» جۆملهسینده «اوْنلار بیزه گلیب چاتمامیش» جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفیدیر.
قایناق: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
ائیلملیک باغلامالار: «مادان٬ مهدن»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«مادان٬ مهدن»
بۇ اکلر ائیلمین دانما علامتی «ما٬ مه» ایله زامان بیلدیرن «دان٬ دن» اکلریندن دۆزلمیش و اساساً زامان و قیسماً حال-وضعیت بیلدیریر. بۇنلار جۆملهنین اساس ائیلمیندن اؤنجه بیر ایشین حتماً باش وئرمهلی اوْلدوغونو بیلدیریر. اؤرنک: «گلمهدن اؤنجه تلفون ائله»٬ «چالمادان اوْیناییر»٬ «آیدین یاغیش یاغماسینا اهمیت وئرمهدن چؤله چیخدی». دئمک بۇنلارین دوْغرولاماسی اوْلماز.
بۇ ائیلملیک باغلامالار جۆمله ایچینده ظرف روْلو اوْیناییر. اؤرنک: «گؤزلَنیلمهدن هاوا برک تۇتولوب یاغیش یاغدی». بۇ ائلملیک باغلامالار ساده جۆملهده ائیلملیک باغلاما ترکیبی یارادیر و جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفی اوْلور. اؤرنک اۆچون «هاوا آچیلمادان اؤنجه یوْلا حاضیرلاشدیم» جۆملهسینده٬ «هاوا آچیلمادان اؤنجه» سؤزلری ائیلملیک باغلاما ترکیبی و جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفیدیر.
اؤرنکلر:
«مادان٬ مهدن»
بۇ اکلر ائیلمین دانما علامتی «ما٬ مه» ایله زامان بیلدیرن «دان٬ دن» اکلریندن دۆزلمیش و اساساً زامان و قیسماً حال-وضعیت بیلدیریر. بۇنلار جۆملهنین اساس ائیلمیندن اؤنجه بیر ایشین حتماً باش وئرمهلی اوْلدوغونو بیلدیریر. اؤرنک: «گلمهدن اؤنجه تلفون ائله»٬ «چالمادان اوْیناییر»٬ «آیدین یاغیش یاغماسینا اهمیت وئرمهدن چؤله چیخدی». دئمک بۇنلارین دوْغرولاماسی اوْلماز.
بۇ ائیلملیک باغلامالار جۆمله ایچینده ظرف روْلو اوْیناییر. اؤرنک: «گؤزلَنیلمهدن هاوا برک تۇتولوب یاغیش یاغدی». بۇ ائلملیک باغلامالار ساده جۆملهده ائیلملیک باغلاما ترکیبی یارادیر و جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفی اوْلور. اؤرنک اۆچون «هاوا آچیلمادان اؤنجه یوْلا حاضیرلاشدیم» جۆملهسینده٬ «هاوا آچیلمادان اؤنجه» سؤزلری ائیلملیک باغلاما ترکیبی و جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفیدیر.
اؤرنکلر:
- بعضاً بیلمهدن کیمینسه داورانیشی حاقّیندا یازی یازیر.
- سوسوز قالمادان چؤلدن کئچه بیلدی.
- سئوگینی باغیمیسیز اوْلمادان آنلاماق اوْلماز.
- مۆشاهیده کامِرالارینا دۆشمهدن قاپیدان کئچمگی باجاردی.
- عئینی کیتابلاری اۇسانمادان تَکرار اوْخویور.
- اؤزگه دئییلسینیز کی٬ چاغیرمادان گلین.
- اۆرکدن آغلامادان٬ اۆرکدن گۆلمک اوْلماز.
قایناقلار: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
اینترنت
ائیلملیک باغلامالار: «ـالی٬ ـهلی»
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
بۇ یازێ بۇنون آچێقلامالارێنداندێر: ائیلملیک باغلامالار
«ـالی٬ ـهلی alı, əli»
بۇ اکلر ایله یارانان ائیلملیک باغلامالار٬ باش وئرمیش ایکی ایشین آراسینداکی زامان اۇزاقلیغینی بیلدیریر. اؤرنک اۆچون «اوْ خبری ائشیدهلی آرخایین یاتانمامیشام» جۆملهسینده٬ «ائشیدهلی» خبری ائشیدندن ایندییه قدرکی فاصیلهنی بیلدیریر.
بۇ ائیلملیک باغلامالار بعضاً ساده گئنیش جۆملهده ائیلملیک باغلاما ترکیبی یاراداراق جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفی اوْلور. مثلاً «سیزین یئرینیزه قوْناق گلهلی حالیم دۆزلیبدیر» جۆملهسینده «سیزین یئرینیزه قوْناق گلهلی» جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفیدیر.
اؤرنکلر:
«ـالی٬ ـهلی alı, əli»
بۇ اکلر ایله یارانان ائیلملیک باغلامالار٬ باش وئرمیش ایکی ایشین آراسینداکی زامان اۇزاقلیغینی بیلدیریر. اؤرنک اۆچون «اوْ خبری ائشیدهلی آرخایین یاتانمامیشام» جۆملهسینده٬ «ائشیدهلی» خبری ائشیدندن ایندییه قدرکی فاصیلهنی بیلدیریر.
بۇ ائیلملیک باغلامالار بعضاً ساده گئنیش جۆملهده ائیلملیک باغلاما ترکیبی یاراداراق جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفی اوْلور. مثلاً «سیزین یئرینیزه قوْناق گلهلی حالیم دۆزلیبدیر» جۆملهسینده «سیزین یئرینیزه قوْناق گلهلی» جۆملهنین مۆرکّب زامان ظرفیدیر.
اؤرنکلر:
- اوْ کیتابی اوْخویالی اۆچ-دؤرد آی اوْلوبدور.
- اۆزونو گؤرهلی جان تاپدیم.
- یاشار اؤزونو بیلدی-بیلهلی اوْ محلّهده یاشاییردیلار.
- آتاسیندان قالمیش ائوی ساتالی ایللر اوْلموشدور.
- سایت اوْ خبری یازالی بیر نئچه ساعات اوْلدو.
- سنی سئوهلی اۇشاق کیمی اوْلموشام.
قایناقلار: معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، تبریز ۱۳۷۹
اینترنت
