ییرمی‌دؤردونجو درس: عوضلیکلر
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
متن‌ده آد ایکینجی دفعه گلنده، اوْنون یئرینده اوْتوران سؤزلره عوضلیک (ضمیر) دئییلیر. گؤرَو (وظیفه) اساسێندا عوضلیکلرین آشاغێداکێ نوعلارێ واردێر:
1) شخص عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلر بیرینجی، ایکینجی، اۆچونجو (تک، توپلو) شخصلری بیلدیریر. بوُ عوضلیکلر ایچ‌سؤز (مضمون) و آنلامجا اۆچ جۆره‌دیر:
ii) «بیله» ایله باغلێلێق اکلریندن دۆزلنلر: بیله‌م biləm، بیله‌ن bilən، بیله‌سی biləsi (تک)، بیله‌میز biləmiz، بیله‌نیز biləniz (=بیله‌ز)، بیله‌لری bilələri (توپلو)
2) ایشاره عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلرین ان چوخ ایشلَنَنلری بوُنلاردێر: بوُ bu، او o، بئله belə، ائله elə، همین həmin، هامان haman.
3) سورغو عوضلیکلری: آزربایجان تۆرکجه‌سینده سورغو عوضلیکلری بونلاردیر: کیم؟ kim، نه؟ nə، هانسێ؟ hansı، هاچان؟ haçan (=هاواقت؟)، نئچه؟ neçə، نئجه؟ necə، نه واقت؟ nə vaqt، نه زامان؟ nə zaman، هانێ؟ hanı، هایان؟ hayan
4) غئیری-مۆعیّن عوضلیکلر: غئیری-مۆعیّن شخصلر یوخسا شئیلری بیلدیرمک اۆچون غئیری-مۆعیّن عوضلیکلر ایشلَنَر. بوُ عوضلیکلرین نوعلارێ آشاغێداکێلاردێر:
5) تعیین عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلر، جۆمله‌ده آددان قاباق گله‌رک اونلارێ تعیین ائدر. اونلارێن ان چوخ ایشلننلری بوُنلاردێر: هر hər، بۆتون bütün، عئینی eyni، فیلان filan، ...
[جدوللری ده گؤرمک اۆچون، یازێنێن ایدامه‌سینه باخێنێز.]
1) شخص عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلر بیرینجی، ایکینجی، اۆچونجو (تک، توپلو) شخصلری بیلدیریر. بوُ عوضلیکلر ایچ‌سؤز (مضمون) و آنلامجا اۆچ جۆره‌دیر:
- اساس شخص عوضلیکلری: من mən، سن sən، اوْ o (تک)، بیز biz، سیز siz، اونلار onlar (توپلو)
- ییه‌لیک شخص عوضلیکلری: منیم mənim، سنین sənin، اونون onun (تک)، بیزیم bizim، سیزین sizin، اونلارێن onların (توپلو)
- قایێدێش شخص عوضلیکلری: ایچ‌سؤزو شخصین اؤزونه قایتاران عوضلیکلره، قایێدێش عوضلیکلری دئییلیر. ایکی جۆره‌دیر:
ii) «بیله» ایله باغلێلێق اکلریندن دۆزلنلر: بیله‌م biləm، بیله‌ن bilən، بیله‌سی biləsi (تک)، بیله‌میز biləmiz، بیله‌نیز biləniz (=بیله‌ز)، بیله‌لری bilələri (توپلو)
2) ایشاره عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلرین ان چوخ ایشلَنَنلری بوُنلاردێر: بوُ bu، او o، بئله belə، ائله elə، همین həmin، هامان haman.
3) سورغو عوضلیکلری: آزربایجان تۆرکجه‌سینده سورغو عوضلیکلری بونلاردیر: کیم؟ kim، نه؟ nə، هانسێ؟ hansı، هاچان؟ haçan (=هاواقت؟)، نئچه؟ neçə، نئجه؟ necə، نه واقت؟ nə vaqt، نه زامان؟ nə zaman، هانێ؟ hanı، هایان؟ hayan
4) غئیری-مۆعیّن عوضلیکلر: غئیری-مۆعیّن شخصلر یوخسا شئیلری بیلدیرمک اۆچون غئیری-مۆعیّن عوضلیکلر ایشلَنَر. بوُ عوضلیکلرین نوعلارێ آشاغێداکێلاردێر:
- کیمی kimi، کیمیسی kimisi، کیمسه kimsə، کیمی ایسه kimi isə، هر کس hər kəs (=هر کیم)، هئچ کس heç kəs (=هئچ کیم)، ...
- بیری biri، بیریسی birisi، هر بیری hər biri، هئچ بیری heç biri، هئچ بیر heç bir، هر بیر hər bir، ...
- نه ایسه nə isə، هئچ نه heç nə، هر نه hər nə، نه‌یینسه nəyinsə، نه‌یه‌سه nəyəsə، ...
- هئچ کس heç kəs، هر کس hər kəs، بیر کس bir kəs، هر بیر کس hər bir kəs، هئچ بیر کس heç bir kəs، هر زاد hər zad، هئچ زاد heç zad، بیر زاد bir zad، هر بیر زاد hər bir zad، هئچ بیر زاد heç bir zad، فیلان‌کس filankəs، ...
- نئچه‌سی neçəsi، بعضی bə`zi، بعضیسی bə`zisi، بعضیلری bə`ziləri، هامێ hamı، هامێسێ hamısı، ...
5) تعیین عوضلیکلری: بوُ عوضلیکلر، جۆمله‌ده آددان قاباق گله‌رک اونلارێ تعیین ائدر. اونلارێن ان چوخ ایشلننلری بوُنلاردێر: هر hər، بۆتون bütün، عئینی eyni، فیلان filan، ...
قایناق: قێساجێق آذربایجان تۆرکجه‌سی حاقّێندا، کۆیلۆ سعید نجّاری
[جدوللری ده گؤرمک اۆچون، یازێنێن ایدامه‌سینه باخێنێز.]
