ییرمینجی درس: آدلاردا خبر علامتی
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
خبر شکیلچی‌لری بوُنلاردێر:
1) بیرینجی تک شخص:
- سؤز سس‌سیز ایله بیتسه، خبر علامتی قالێن سسلی‌لرده «آم am»، اینجه‌لرده ایسه «_َم əm» اولار. اؤرنک: اویاغام Oyağam، گنجم(جاوانام) Gəncəm.
- سؤز سسلی ایله بیتسه، یوخارێداکێ اکلر ایشلنر، آنجاق ایکی سسلی آراسێندا «ی y» حرفی گلر. اؤرنک: آتایام Atayam، دمیرچی‌یَم Dəmirçiyəm.
2) بیرینجی توپلو شخص:
- سؤز سس‌سیزله بیتسه، دؤردچئشیدلی «ێق ıq، یک ik، وُق uq، ۆک ük» گلر. اؤرنک: اینسانێق İnsanıq، گنجیک Gəncik، قوهوموق Qohumuq، بؤیۆگۆک Böyügük.
- سؤز سسلی ایله بیتسه، ایکی سسلی آراسێندا «ی y» حرفی گلر. اؤرنک: آغاجچێێێق Ağacçıyıq، اؤیرَنجی‌ییک Öyrənciyik، اوُرمولویوق Urmuluyuq، سۆرۆجۆیۆک Sürücüyük.
3) ایکینجی تک شخص: هم سسلی، هم ده سس‌سیز حرف ایله بیتن سؤزلرین سون سسلی‌سی قالێن اولسا «سان san»، اینجه اولسا «سن sən» ایشلنر. اؤرنک: آدلێسان Adlısan، قارداشسان Qardaşsan، اؤیرنجی‌سن Öyrəncisən، بؤیۆک‌سن Böyüksən.
4) ایکینجی توپلو شخص: سؤزون سون سسلی ایله ایلگیلی، دؤردچئشیدلی «سێنێز/ سێز sınız، سینیز/ سیز siniz، سوُنوز/ سوز sunuz، سۆنۆز/ سۆز sünüz» ایشلنیر. اؤرنک: تانێلمێش‌سێنێز Tanılmışsınız، دَیَرلی‌سینیز Dəyərlisiniz، قوهوم‌سونوز Qohumsunuz، بؤیۆک‌سۆنۆز Böyüksünüz.
5) اۆچونجو تک شخص: سؤزون سون سسلی ایله ایلگیلی، دؤردچئشیدلی «دێر dır، دیر dir، دوُر dur، دۆر dür» گلر. اؤرنک: آنالارێدێر Analarıdır، ائولی‌دیر Evlidir، اوخچودور Oxçudur، قوش‌اۆزۆمۆدۆر Quşüzümüdür.
6) اۆچونجو توپلو شخص: 5-جی‌ده‌کی اکلردن سونرا، قالێنلاردا «لار lar»، اینجه‌لرده ایسه «لر lər» آرتێرێلێر. اؤرنک: قوچاق‌دێرلار Qoçaqdırlar، اؤیرنجی‌دیرلر Öyrəncidirlər، اووچودورلار Ovçudurlar، بؤیۆک‌دۆرلر Böyükdürlər.
* خبر علامتی‌نین دانماسێ(اینکارێ): بوُ علامت «دئییل/ دَگیل deyil dəgil»دن عیبارت‌دیر. اکلر بوُ علامتین سونونا آرتێرێلێر. اؤرنک:
- اورالێ دئییلم Oralı deyiləm، اؤیرنجی دئییلسن Öyrənci deyilsən، اووچو دئییل‌دیر Ovçu deyildir [لهجه‌لرده: دئییل].
- ائولی دئییلیک Evli deyilik، اؤزگه دئییلسینیز Özgə deyilsiniz، تانیش دئییللر Tanış deyillər.
قایناق‌لار: قێساجێق آذربایجان تۆرکجه‌سی حاقّێندا، کۆیلۆ سعید نجّاری
معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، 1379 