ییرمی‌دوققوزونجو درس: ائیلملرین نوعو
یازار : اورمولو
+0 Bəyən
1)ائتکن ائیلم (معلوم فعل): ائیلمین ایش‌گؤرَنی معلوم اولسا، اونا ائتکن ائیلم دئییلیر. هم تأثیرسیز، هم ده تأثیرلی ائیلملر ائتکن اولار. اؤرنک: آیدێن گلدی (تأثیرسیز). آیلار اوتاغێنێ سۆپوردو (تأثیرلی).
2)ائدیلگن ائیلم (مجهول فعل): ایش‌گؤرن بللی اولماسا، ائیلمه ائدیلگن دئییلیر. اؤرنک: اوتاق سۆپورولدو. مکتوب یازێلدێ.
ائیلملری ائدیلگن ائتمک اۆچون، ایشلَدیلَن اکلرین ان اؤنملیسی بونلاردێر:
3)قایێدێش ائیلمی (~إنفعال): ائیلمین مضمونو، ایشین نتیجه‌سینی ایش‌گؤرنین اؤزونه قایتارسا، بئله ائیلملره قایێدێش ائیلملری دئییلیر. دئمک، بوُ ائیلملر ائدیلگن ائیلملرین ترسه‌سی‌دیر. اؤرنک: یوُیوندو، سئویندی، گئییندی، دئییندی، اؤیوندو.
قایێدێش ائیلمی دۆزَلدن اکلر:
آزربایجان ویکیپدیاسێ، Feil
2)ائدیلگن ائیلم (مجهول فعل): ایش‌گؤرن بللی اولماسا، ائیلمه ائدیلگن دئییلیر. اؤرنک: اوتاق سۆپورولدو. مکتوب یازێلدێ.
ائیلملری ائدیلگن ائتمک اۆچون، ایشلَدیلَن اکلرین ان اؤنملیسی بونلاردێر:
- ـێل ıl، ـیل il، ـوُل ul، ـۆل ül (+ل): یاز ---> یازێل، دئ ---> دئییل، اوی ---> اویول، سؤی ---> سؤیۆل.
- ـێن ın، ـین in، ـوُن un، ـۆن ün (+ن): آل ---> آلێن، سیل ---> سیلین، یول ---> یولون، بؤل ---> بؤلۆن.
3)قایێدێش ائیلمی (~إنفعال): ائیلمین مضمونو، ایشین نتیجه‌سینی ایش‌گؤرنین اؤزونه قایتارسا، بئله ائیلملره قایێدێش ائیلملری دئییلیر. دئمک، بوُ ائیلملر ائدیلگن ائیلملرین ترسه‌سی‌دیر. اؤرنک: یوُیوندو، سئویندی، گئییندی، دئییندی، اؤیوندو.
قایێدێش ائیلمی دۆزَلدن اکلر:
- ـێن ın، ـین in، ـوُن un، ـۆن ün (+ن): سئو ---> سئوین، سۆر ---> سۆرۆن، گؤر ---> گؤرۆن.
- ـێل ıl، ـیل il، ـوُل ul، ـۆل ül (+ل): آچ ---> آچێل، ووُر ---> ووُرول، قوی ---> قویول.
4)قارشێلێق-بیرگه‌لیک ائیلمی: بوُ ائیلملر ایشین قارشێ-قارشێیا، یوخسا مۆشترک گؤرولدویونو بیلدیریر. قارشێلێق ائیلملر اساساً تأثیرلی ائیلملردن یارانێر. اؤرنک: گؤروشدوک، سئویشدیک، سؤزلشدیلر، ووُروشدولار، چاپێشدێلار.
قارشێلێق ائیلمی دۆزلدن اکلر:
- ـێش ış، ـیش iş، ـوُش uş، ـۆش üş (+ش): چاپ ---> چاپێش، سئو ---> سئویش، بوغ ---> بوغوش، گؤر ---> گؤرۆش.
- «لاش، لش [لا+ش، له+ش]» اکلریله یارانان ائیلملر مضمونجا قارشێلێق معنا ایفاده ائدیر. اؤرنک: آیاقلاش، سؤزلش، اللش، مصلحت‌لش، اۆزلش، smsلش.
5)گرکلی (ایجبار) ائیلم: بوُ ائیلملرده ایش بیر شخصین بویروغو، ایستگی، مصلحتی ویا تدبیری ایله ایکینجی شخص ویا ایکینجی شخصین واسیطه‌سی ایله اۆچونجو شخص طرفیندن گؤرولور. بوُ ائیلملر، یالنێز تأثیرلی ائیلملردن دۆزلیر. بوُ ائیلملر، همان تأثیرسیز فعللری تأثیرلی ائدن اکلردن یارانێر. اؤرنک: آت ---> آتدێر، اوخشا ---> اوخشات، یاز ---> یازدێر، ایشله ---> ایشلَت.
قایناق‌لار: قێساجێق آذربایجان تۆرکجه‌سی حاقّێندا، کۆیلۆ سعید نجّاری
معاصیر ادبی آذری دیلی، پروفسور دوقتور محمدتقی زهتابی، آشینا نشریاتی، ۱۳۷۹آزربایجان ویکیپدیاسێ، Feil
